جلسه ۲۴، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دام ظلّه

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵، جلسه بیست و چهارم

دربارهٔ ماه مبارک رمضان و برنامهٔ فوق‌العاده‌ای که خداوند متعال برای رشد و تعالی انسان‌ها قرار داده، جلسات متعدّدی سخن گفتیم و درمورد عواملی که خداوند در این ماه و روزه‌داری آن برای جبران کاستی‌های گذشته، ارتقای وضعیّت فعلی و ذخیره گرفتن برای آخرت و آینده، قرار داده، توضیحات نسبتاً مفصّلی دادیم و تاکنون هفت عامل را بر‌شمردیم.

هرچند می‌توانیم در‌این‌زمینه عوامل متعدّد دیگری را به‌تفصیل بیان کنیم، امّا در این جلسه می‌خواهیم جمع‌بندی کنیم و همهٔ آن‌ها را تقریباً در یک عامل دیگر بگنجانیم و به آن اکتفا نماییم تا ان‌شاء‌اللّه تتمّهٔ بحثی را که از سال‌های پیش مانده بود و قصد داشتیم در این ماه مبارک آن را تتمیم کنیم، دنبال نماییم.

عامل هشتم: جوایز ویژه و هدایای خاص

عامل هشتم که خداوند متعال در ماه رمضان و روزه‌داری آن قرار داده تا فضایی که انسان در آن قرار می‌گیرد، فضایی مناسب برای بهره‌وری و بهره‌مندی باشد و مردم، هم بتوانند به‌خوبی بهره‌مند شوند و هم بهره‌وری آن‌ها بالا رود، جایزه‌های ویژه و هدایای خاصّی است که خداوند در این ماه قرار داده است.

جایزهٔ ویژه برای حُسن خُلق

خداوند متعال در این ماه مبارک برای کسانی که حُسن خُلق داشته باشند، جایزۀ ویژه‌ای قرار داده است. می‌دانید حسن ‌خلق امری است که در اسلام مورد ترغیب فوق‌العاده قرار گرفته و حتّی در روایتی معروف از پیامبر (ص) آمده است:

إِنَّمَا بُعِثْتُ‏ لِأُتَمِّمَ‏ مَکَارِمَ‏ الْأَخْلَاقِ؛

من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق و اخلاق‌های بزرگوارانه را تتمیم کنم.

یعنی مکارم اخلاق در جان و نهاد و فطرت هر انسانی وجود دارد و من آمده‌ام تا آن را تکمیل و تتمیم کنم. خداوند متعال در ماه مبارک رمضان، این مسئله را به‌صورت ویژه تکمیل و عملیّاتی کرده است. پیامبر خدا (ص) در خطبهٔ فوق‌العادهٔ خود دربارهٔ ماه رمضان می‌فرمایند:

أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازٌ عَلَى‏ الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ؛

اى مردم! هر‌کس در این ماه، اخلاقش را نیکو گرداند، در روزى که قدم‌ها بر صراط، لرزان است، او از آن به سلامت خواهد گذشت.

کلام حضرت در این عبارت، خطاب به توده‌هاست و همهٔ افراد را شامل می‌شود، نه اینکه افراد خاصّی مثلاً مؤمنان را مورد خطاب قرار داده باشند، بلکه فرموده‌اند: ای مردم! یعنی همین که شما انسان هستید، به‌عنوان یک انسان باید سخن مرا گوش کنید و برای آن ارزش قائل شوید.

حضرت می‌فرمایند: کسی که در ماه مبارک رمضان اخلاقش را نیکو گرداند، در روزی که قدم‌ها بر صراط می‌لرزد، او به‌سلامت از آن خواهد گذشت؛ یعنی خداوند متعال یک جایزۀ ویژه برای اخلاق نیکو در این ماه قرار داده است. این بدان معناست که فضای اجتماع که مطلوب خداوند متعال در ماه رمضان است، فضایی با محبّت و ادب، همراه با رعایت حقوق دیگران و حتّی از حقّ خود گذشتن است.

جایزهٔ ویژه برای آسان گرفتن به زیردستان

چنان‌که در ادامهٔ کلام حضرت آمده است:

وَ مَنْ خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ؛

و هر‌کس در این ماه بر برده‏هایش آسان بگیرد، خداوند در حسابرسى بر او آسان خواهد گرفت.

اگر در ماه رمضان به زیردستان خود آسان بگیری و کمتر فشار بیاوری، خداوند متعال نیز در حسابرسی به تو آسان خواهد گرفت.

جایزهٔ ویژه برای آزار نرساندن به دیگران

یا در معنای کاملاً وسیع‌تری می‌فرمایند:

وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ؛

و هر‌کس در این ماه شرّ خود را از دیگران دور بدارد، خداوند در روزى که به ملاقات خدا خواهد آمد، غضبش را از او دور می‌کند.

عدّه‌ای هستند که به‌هر‌حال مزاحمت‌هایی برای دیگران ایجاد می‌کنند و مردم را اذیّت می‌کنند ـ خداوند متعال همهٔ ما را از شرّ نفس امّاره به سوء و از شرّ شیطان نگه دارد ـ این کار همیشه بد است، امّا در ماه مبارک رمضان به‌صورت ویژه برای اینکه آن‌ها از اذیّت کردن احتراز کنند، خداوند متعال یک جایزۀ ویژه قرار داده است که: هر‌‌کس در این ماه از شرارت خود جلوگیری کند، در روزی که با خدا ملاقات می‌کند، خداوند غضبش را از او منع می‌کند.

ببینید خداوند متعال در ماه رمضان چه محیطی را برای رشد و تعالی و انسان‌ها فراهم کرده است، به‌گونه‌ای‌که همه می‌توانند به اهدافشان برسند؛ هم آن کسی که خودش را نگه می‌دارد، شرّش به دیگران نمی‌رسد و هم فراغت و آسایش برای دیگران پیدا می‌شود.

جایزهٔ ویژه برای رسیدگی به یتیمان و خویشاوندان

همچنین حضرت در‌مورد رسیدگی به یتیمان و درماندگان می‌فرمایند:

وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ؛

و هر‌کس در این ماه، یتیمى را اکرام کند، خداوند او را در روزى که به دیدار خدا می‌رود، اکرام خواهد نمود.

یا دربارهٔ صلهٔ رحم و رسیدگی به خویشاوندان می‌فرمایند:

وَ مَنْ وَصَلَ فِیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ یَوْمَ یَلْقَاهُ؛

و هر‌کس در این ماه صلهٔ رحم کند، خداوند او را در روزى که به ملاقات خدا می‌رود، به رحمت خود پیوند می‌دهد.

اگر‌هم در طول سال به اقوام خود رسیدگی نمی‌کنی، دست‌کم در این ماه مبارک رسیدگی کن تا خداوند رحمتش را شامل حالت کند.

فضای اجتماعی بهشتی و محیطی عالی برای رشد و تعالی

ببینید خداوند متعال چه فضای اجتماعی واقعاً بهشتی را در ماه مبارک رمضان برای ما قرار داده است؛ هم از‌لحاظ خصوصیّات فردی، ما را تربیت کرده و هم از‌لحاظ خصوصیّات جمعی، جامعهٔ ما را تربیت نموده است؛ جامعه‌ای برتر و همراه با نور، رحمت، آرامش، رسیدگی به فقرا، رسیدگی به ارحام، جلوگیری از شرّ اشرار، رفتار با اخلاق خوب، ادب و احترام با دیگران و….

در روایت است که اگر کسی به فرد روزه‌داری دشنام داد، امّا او دشنامش نداد، بلکه گفت: من روزه‌دار هستم و بر تو سلام می‌گویم (سلامی که نشانهٔ سلامت، امنیّت و آرامش است)، خداوند متعال او را از آتش جهنّم حفظ می‌کند.  چنان‌که انسان روزه‌دار نباید غیبت دیگری را بکند، نباید دروغ بگوید، نباید تهمت بزند و….

محاسبهٔ میزان بهره‌مندی خود از عوامل ارتقای فرد و جامعه

اکنون که به دههٔ پایانی ماه مبارک رمضان رسیده‌ایم، شایسته است قدری خود را محاسبه کنیم. اگر در ایّام عادی خود را محاسبه نمی‌کردیم، حدّاقل در این ماه مبارک محاسبه کنیم. ببینیم آنچه خداوند متعال در این ماه برای رشد و تعالی ما و برای جبران نقص‌های گذشته و ذخیره گرفتن برای آینده قرار داده، آیا آن‌ها را انجام داده‌ایم؟ آیا جامعهٔ ما رشد کرده و متحوّل شده و آیا از این عوامل فوق‌العاده استفاده کرده است یا نه؟

این‌ هشت عامل، عواملی بود که در این جلسات به‌عنوان عوامل ارتقای فرد و جامعه در ماه مبارک رمضان خدمت شما عزیزان و بزرگواران ذکر کردیم. قطعاً شایسته است بیش از این تفصیل و توضیح دهیم، امّا شرایط و وقت برنامه بیش از این اقتضا نمی‌کند.

امیدواریم خدوند متعال در این لحظات و ساعات نورانی ما را مشمول رحمت‌های استثنایی ماه رمضان قرار دهد و اگر تاکنون مشمول غفران خداوند متعال نشده‌ایم، در این ایّام و ساعات باقی‌مانده مشمول غفران خداوند شویم. خداوند همهٔ شما را حفظ فرماید و توفیق در همهٔ ابعاد عنایت نماید.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته